Batı Türkçesinin tarihî dönemleri içinde kaleme alınan her eser; bir devrin sadece düşünce yapısı ve duygu dünyası ile değil, bunların ifade vasıtası olan dilin özellikleri ve söz varlığı hakkında da bilgi verir. Özellikle harekeli metinler; Türkçenin Anadolu coğrafyasındaki tarihî seyrini, değişimini, gelişimini ortaya koyma açısından büyük önem taşır. XIII. yüzyılda ortaya çıkmaya başlayan ancak XIV-XV. yüzyıllarda yazıya aktarılan bu metinler içerisinde halk hikâyeleri, destanlar, efsaneler, menkıbeler, gibi halk edebiyatının önemli ürünleri de mevcuttur. “Hikâyet-i Meymûne-i Bânû-yı A‘zam” bu tür eserlerden sadece biridir.
Eser, İslamiyet’in Türkler arasında benimsenip yayılmasından sonra eski kültürün yerine İslam kültürü, ahlakı ve düşünce sistemini yaymak üzere yazılan “Dâsitân-ı Maktel-i Hüseyn”, “Dâsitân-ı Kesikbaş”, “Dâsitân-ı Geyik” gibi dinleme kültürü ve geleneğine sahip toplumlar için yazılmış kitaplardan biridir. Dinî nasihatlerin, yaptırımların yerel halk özellikleri ile bir potada birleştirildiği tarihî ve dinî mensur bir halk hikâyesidir. Eserde, güzelliği ve ahlakıyla meşhur Hindistan padişahının kızı Meymune Banu’nun Hz. Peygamber ile yaptığı evlilik, masal türünün kurgu unsurları ile birlikte hikâye edilir. Muhteva açısından orijinal dinî motiflere, mitolojik unsurlara, teşbihlere, zengin söz varlığına sahiptir. Batı Türkçesi ile kaleme alınan nüshaları, dil açısından tarihsel Türkiye Türkçesinin karakteristik fonetik ve morfolojik dil özelliklerini yansıtır. Gerek içerik gerek dil yönünden üzerinde durulması gereken eserlerdendir.
Bu çalışmada, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu 34 Ae Roman 107 numarada kayıtlı “Hikâyet-i Meymûne-i Bânû-yı A‘zam” başlıklı nüsha incelendi. “Giriş, İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım” olmak üzere dört ana bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, Türk hikâyeciliğinin tarihî seyrine temas edildi; buna müteakiben eserin konusu, içeriği, mevcut nüshaları hakkında bilgi verildi. İkinci bölümünde, eser imla, dil özellikleri ve söz varlığı bakımından incelendi. Üçüncü bölümünde, yukarıda adı geçen nüshanın transkripsiyonlu metnine yer verildi. Dördüncü bölümünde, metnin gramatikal dizini ve tıpkıbasımı sunuldu. Faydalı olması dileğiyle…

Okuyucu Yorumları